ASP'ye GİRİŞ
ASP'ye Giriş?
Notların en başından itibaren temel web ve programlama ipuçları verilmiştir. Her ne kadar yapılan açıklamalar yeterli olmasa da yapılabilecek temel araştırmalar ile bu konular hakkında daha detaylı bilgiler elde etmek mümkündür. Bu noktadan sonra içerik olarak tamamıyla programlama deyimlerine ve ASP kodlarına yer verilecektir.
Html Tagları, Kullanıcı ile etkileşim ilk Formumuz !
Formlar ASP kullanılarak kullanıcıdan bigi almak için kullanılan HTML taglarıdır. Bir Formun temel olarak yerine getirdiği dört temel görev vardır. Bunlar:
* <FORM> tagı kullanıcıya bilgi girmesini sağlayacak olan textbox, checkbox, combobox vb.. sayesinde kullanıcıdan bilgi alınmasını sağlar.
* Her form bir butona sahiptir. Bu buton özel bir buton türü olan submit olarak adlandırılır. Submit butonu girilen bilgilerin servera iletilmesini sağlar.
* Submit olayı yeni bir sayfa açılması (genellikle asp sayfası ) ile sonuçlanır.
* Submit olayı yenibir sayfa açılması ile beraber kullanıcının iletmiş olduğu bilgileride bu sayfaya yukarıda anlatılan yöntemleri (Post,Get,Head) kullanarak iletir.
Servera iletilmek istenilen bilgiler mutlaka tagları içerisinde yer almalıdır. Ayrıca submit butonuda bu kurala dahildir. Submit butonunu FORM tagının dışında tutmak da form bilgilerinin iletilmemesi gibi bir hata meydana getirir.
Action:
Bu özellik kullanıcının form üzerinde bulunan bilgileri ileteceği asp dosyasının tam yolunu belirttiği yerdir. Öğrenciler tarafından yapılan genel hatalardan biride action özelliğine verdikleri dosya adının veya yolunun yanlış veya eksik olması nedeni ile ilgili dosyanın bulunamamasıdır. Genel kullanımı:
Kod:
<FORM ACTION="bilgileritopla.asp">
şeklindedir. Form üzerine yerleştirilen Submit butonu tıklanıldığında form üzerinde yer alan input tagları içerisindeki tüm bilgiler bilgileritopla.asp dosyasına iletilir.
Method:
Method özelliği kullanılarak forma bilgi göndermenin 2 farklı yolu vardır. Bunlar GET ve POST metotlarıdır.
Eğer herhangi bir method belirtilmemiş ise varsayılan olarak bu özelliğin değeri GET dir. Bilgiler GET metodu kullanılarak servera iletildiğinde iletilen data browserın adres hanesi kullanılarak servera gönderilir. Bilgiler servera ulaştığında ise Request objesinin Querystring koleksiyonu kullanılarak bu bilgilere ulaşılabilir. Dezavantajı iletilen bilginin browserın hanesinde görülmesi nedeni ile güvensiz oluşu ayrıca gönderebileceğiniz maksimum data boyutunun 2K yaklaşık olarak 2047 karakterle sınırlı olmasıdır. Buna rağmen yeni başlayanlar için bir avantajı gönderilen bilginin browserın adres barında görülmesi sureti ile çok daha kolay ve hatasız program geliştirme imkanı sunmasıdır
POST metodu gönderilen bilgiyi html data stream (veri akışı ) içerisine yerleştirir Böylece gönderilen veriler browser hanesinde izlenemezler. Bilgilerin server tarafında alınması ise Request nesnesinin form koleksiyonu kullanılarak yapılır. Dezavantajı ise bazı firewall programları güvenlik açısından html akışı içerisinde ki bu verinin server a iletilmesini engelleyebilirler.
ASP Nedir ?
ASP Nedir?
ASP dinamik web sayfaları hazırlamak için Microsoft (r) tarafından geliştirilmiş bir teknik, uygulanan bir teknolojidir. İlgili script dillerinden biri seçilerek (vbscript ;jscript vb) oluşturulan sayfaların (.asp) bir uygulama programı vasıtası ile yorumlanması ve HTML çıktısı üretmesi ile sonuçlanan bir işlemler bütünüdür. İlk versiyonu 1996 yılında Microsoft tarafından IIS 3.0 ( Internet Information Server ) üzerinde çalışacak şekilde dizayn edildi, 1998 yılında ASP 2.0 IIS 4.0 üzerinde çalışıyor ve daha fazla özellik içeriyordu. Şu an için kullanılan ASP versiyonu 3.0 dır ve Windows 2000 Server ve IIS 5.0 üzerinde çalışmaktadır.
Kullanıcı herhangi bir browser (iexplorer, ,netscape, konqueror vb) vasıtası ile ilgili siteye bağlandığında ki bu kullanıcının browser hanesine ilgili adresi yazması ve enter'a basması ile gerçekleşir, ulaşmak istediği dosya istekte bulunan ve bu hizmeti sunan uygulama programı tarafından (web server) kullanıcıya gönderilir. Ancak bu durum html ve htm uzantılı dosyalar için böyle iken kullanıcı .asp uzantılı bir dosyaya istekde bulunduğunda uygulama yazılımı ( web server) istenilen bu dosyayı önce yorumlar ve bu işlemin sonucunda üretilen standard html kodları kullanıcıya gönderirlir. Bu process (işlemler) kurs notlarının ilerleyen sayfalarında daha ayrıntılı olarak anlatılacaktır.
Asp'nin gücü iki temel noktaya dayanır.
* Sonuç olarak kullanıcıya iletilecek html dosyası kullanıcı istekte bulunana kadar oluşturulmaz
* Kullanılan browser tipi yazılan asp dosyaları için önemli değildir. Çünkü yorumlanan asp dosyaları standard html output ( çıktı ) üretirler.
Web Server
Web, internet üzerinde yer alan grafiksel bir servistir. Hazırlanan içeriklerin ( grafik, yazı , ses, animasyon, görüntü vb ) dünya üzerinde yeralan tüm kullanıcılara iletilmesi ve kullanıcıların bu dosyalara ulaşabilmesi için internete bağlı bir bilgisayar üzerinde çalışan uygulama yazılımını web server olarak tanımlayabiliriz. Web server programları kuruldukları işletim sistemine göre farklılık gösterebilir. Sözgelimi web server olarak unix işletim sistemini kullanan bilgisayarlar Apachi ( Apachinin NT de çalışan sürümleride vardır. ) kullanırken windows işletim sistemini ( server ) kullanan bilgisayarlar ise web server programı olarak IIS (Internet Information Server ) kullanabilir.
STATİK SAYFA NEDİR?
Bir web gezgini olarak internette dolaşırken sürekli olarak statik sayfalarda geziniyorsunuz demektir. Statik sayfa onu oluşturan kişinin ( webmaster ) bu sayfanın içeriğini bitirdiği tamamladığı ve kullanıcıların bu sayfaya her uğradıklarında aynı içeriği gördüğü sayfalardır. İçeriklerinin değişmesi için yeniden tasarlanılmaları gereklidir. Bu zaman ve iş gücü kaybına yol açan bir etkendir. Statik sayfa tanımını ve özelliklerini belirleyen bazı önemli özelliklerin listesini aşağıda bulabilirsiniz.
Statik Sayfalar için :
* Tasarımcı ( webmaster ) sayfasını hazırlar ve .htm uzantılı bir dosya olarak kayıt eder
* Tasarlanan dosya Web Server' a yanınlanmak üzere yerleştirilir
* Kullanıcı browserının adres kısmına bu sayfaya ulaşmak için gerek adresi yazar.
* Bu isteğe karşı Web Server ilgili dosyayı bulur.
* Web Server HTML içeriği istek gönderen browser'a network ( internet ) aracılığı ile yollar
* Browser gönderilen bu HTML dosyasını işler ve ekranda gösterir
İçeriği tamamı ile önceden belirlenmiş bazı kriterlere bağlı olarak değişen sayfaları dinamik sayfalar olarak adlandırabiliriz. Bu değişiklik sayfanın aldığı bazı girdilere göre olabilir. Dinamik sayfaların Web Server tarafında yorumlanma işlemini aşağıda bulabilirsiniz
Dinamik Sayfalar için :
* Programmer veya Web Admin ( webmaster ) bazı komut dosyalarınıda içeren bir dosya ( asp ) hazırlar ve .asp uzantılı bir dosya olarak kayıt eder.
* Tasarlanan dosya Web Server' a yanınlanmak üzere yerleştirilir.
* Kullanıcı browserının adres kısmına bu sayfaya ulaşmak için gerek adresi yazar.
* Bu isteğe karşı Web Server komutları içeren ilgili dosyayı bulur.
* Web Server bu komutlar dizisini işleyerek HTML output ( çıktı ) üretir.
* Web Server oluşturulan bu HTML çıktıyı istekde bulunan browser' a gönderir.
* Browser gönderilen bu HTML dosyasını işler ve ekranda gösterir.
Bu kısa açıklamalardan sonra ASP dosyalarını oluşturabilmek ve çalıştırabilmek için ihtiyacımız olacak araçlara bir göz atalım
* Asp Sayfaları hazırlayabilmek için bir text editörü, bu notepad olabilir fakat daha rahat kullanım kolaylıkları olan ( Visual Interdev, Home Site vb ) editörlerde mevcuttur.
* Hazırlanan Web Sayfalarını yorumlamak ( bu işlem asp.dll vasıtası ile gerçekleştirlir, daha sonra ayrıntıları ile ele alınacaktır. ) için kullanılacak Web Server yazılımı.
* Sayfaları test etmek amaçlı kullanılacak herhangi bir Browser.
DEĞİŞKEN TANIMI
Bir dilin bel kemiğini oluşturan öğelerden biri de değişkenler ve bu değişkenlerden türetilen veri tipleridir. Bir dilde değişkenlerin kullanım ve tanımlama şekli o dilde program yapmayı ve programların anlaşılırlığını etkileyen önemli faktörlerdendir. Değişkenler için önemli durum, değişkenlerin karışıklığa meydan vermemesi için tanımlanması mecburiyetinin olmasıdır. Vb scriptde dolayısı ile ASP kodlarında değişkenleri tanımlamadan kullanmadan önce tanımlama mecburiyeti programcının seçimine bırakılmıştır. Bununla ilgili bir kaç örnek aşağıda verilmiştir.
Kod:
I=6J=8Aratoplam=1000Geneltoplam=I*j+aratplam
Örnekte görüldüğü gibi aratoplam değişkenine 1000 ataması yapılmış ve geneltoplamın hesaplanılmasında kullanılmak istenilmiştir. Ancak aratoplam yerine yanlışlıkla bir harf eksik olan aratplam yazılmıştır. Bu durumda herhangi bir komut hatası yerine hatalı bir sonuç olan 30 değeri geneltoplam değişkenine atanacaktır. (Oysa yi sonuc 5 X 6=30+1000=1030 olmalıydı fakat ararplam adlı bir değişken olmadığı için doğal olarak değeride 0 dır. )
OPTION EXPLICIT
Option Explicit deyimi yukarıda anlatıldığı gibi değişken tanımını zorunlu kılmak için kullanılan bir keyword dur. Option explicit deyimi kullanıldığında ilgili ASP sayfasında kullanılan değişkenlerin tümü Dim deyimi kullanılarak tanımlanmalıdır. Böylece tanımsız bir değişken kullanıldığında yorumlayıcı hata mesajı (Böyle bir değişken olmadığına dair ) verecektir. Option Explicit ve değişken tanımlamaları ile ilgili bir örneği aşağıda bulabilirsiniz:
Kod:
<% ' Asp scriptin başladığını belirtten script tagıOption Explicit ' Değişkenleri tanımlamayı zorunlu kılan keywordDim I,j,aratoplam ' Programda kullanılacak bazı değişken tanımlamaları.%> ' Asp script in bittiğini belirten script tagı.
Değişkenlere verilecek ismimlerin anlaşılır olması programın okunulurluğunu kolaylaştırır. Ayrıca değişken tanımlamaları ile ilgili bazı kurallar mevcuttur. Bu kurallar aşağıda verilmiştir:
* Değişken ismi bir harf ile başlamalıdır Ad1,Ad2 şeklinde değişken tanımı yapılabilir fakat 1Ad veya 2Ad kullanımı yanlıştır.
* Değişken isminde boşluk bulunamaz. Bunun yerine alt çizgi karakteri kullanılabilir. Adi_Soyadi doğru bir kullanım fakat Adi Soyadi gibi arasında boşluk içeren değişken tanımı yapılamaz.
* Değişkene verilecek isim Vbscript komutlarını içeremez Dim bir değişken ismi olamaz.
* Değişken ismi 255 karakterden fazlada olamaz.
selam ve dua ile...
Ptsi Mart 24, 2008 4:36 am